Pasen in Spanje: 10 dingen die u moet weten over Semana Santa

Takjes katwilg verzamelen om een paasboom te maken. Kippeneieren beschilderen. Chocolade eieren verstoppen voor uw kroost (en wellicht eind augustus een gesmolten paasei terugvinden achter een struik ergens in de hoek van uw tuin). Een paasbrunch met uw naaste geliefden en zachtgekookte eieren à volonté. Zulke industriële hoeveelheden paaseieren naar binnen werken en u zo’n indigestie vreten dat u tegen Hemelvaartsdag nog stuiptrekkingen krijgt bij het woord ‘chocolade’.

Ziedaar een samenvatting van het gemiddelde Paasweekend in België. Allemaal goed en wel, maar de kans bestaat dat u niet één keer denkt aan het lijden van Jezus, toch de man aan wie we al dat chocolade lekkers te danken hebben. Het is in Spanje wel even anders.

De Heilige Week, ofte Semana Santa, is er een belangrijke religieuze viering. Zo mogelijk nog meer beduidend dan Kerstmis. Jong en oud trekken de straten op om zich te vergapen aan christelijke processies. Pas op, het is niet enkel bittere ernst. Tijdens de paasperiode nemen Spanjaarden ook uitgebreid de tijd om te eten en te drinken met familie en vrienden, om even vrijaf te nemen en te genieten van de ontluikende lente. Het zijn en blijven en levensgenieters.

Hier zijn nog 10 dingen die u moet weten over Pasen in Spanje.

1. Pasen duurt meer dan een week

Nogal wiedes dat de Heilige Week effectief een week duurt, horen we u denken. Maar geef toe, in België vieren we Pasen vooral op paaszondag zelve. Niet zo in het oerkatholieke Spanje. Daar houden ze volop vast aan de traditie van Semana Santa, een dikke week festiviteiten. Het begint op Palmzondag (Domingo de Ramos), wanneer gelovigen een gezegende palm- of olijftak krijgen in de kerk, en eindigt pas op Paasmaandag (Lunes de Pascua). Of zelfs enkele dagen later.

Op de andere dagen van de Stille Week, van Heilige Maandag over Witte Donderdag tot Goede Vrijdag, gaan er elke dag processies uit. Zowel ‘s ochtends, in de namiddag, ‘s avonds en zelfs ‘s nachts valt er zo’n stoet (zie puntje 2) te bewonderen, zeker in de grotere steden in Andalusië. Hier dus geen ochtendlijke zoektochten naar verstopte paaseieren, geen paashaas of klokken van Rome. De religieuze kant van het feest overheerst in Spanje.

Een meer prozaïsche opmerking voor zij die de paasperiode willen aanwenden om hun administratieve verplichtingen te vervullen: vergewis u er vooraf van of overheidskantoren en dergelijke open zijn tijdens de Heilige Week. Sommige diensten sluiten namelijk de hele week de deuren. Pas enkele dagen na Paasmaandag loopt het leven in Spanje opnieuw op rolletjes.

2. U moet niet religieus zijn om van de processies te genieten

Als Pasen in Spanje om één ding bekend staat, dan wel om de religieuze processies georganiseerd door broederschappen. Die verenigingen, in het Spaans cofredias genoemd rukken al sinds de middeleeuwen uit met hun eigen stoet. De leden paraderen van hun eigen parochie naar de kathedraal van de stad. Ze zeulen daarbij pasos mee, praaltronen met daarop beelden van een lijdende Jezus of een bijbels tafereel als de Judaskus. De beelden verschijnen uit de kerkpoorten en worden door de parochianen op gehuil of gejuich onthaald. De broederschappen maken er een staatszaak van om hun pasos zo beeldig mogelijk aan te kleden, onder meer met bloemen en kaarsen. Sommige zijn echte kunstwerken.

Vooraan beweegt het gigantische kruis op het ritme van de fanfare, die treurige religieuze muziek blaast en trommelt. Achteraan de stoet verschijnt de Virgen, de maagd Maria, een beeld met een meterslange mantel dat kristallen tranen huilt om de dood van Jezus. Spanje adoreert Maria. De toeschouwers huilen warme tranen mee en zingen vanop balkons klaagliederen in flamencostijl, de zogenaamde saeta. Voor elke voordeur zitten oude mannen met platte petten en een rozenkrans in de hand de stoet te aanschouwen. De processie kan uren duren, maar de geestdrift van de Spanjaarden bedaart geen moment. U moet beslist niet dagelijks een half dozijn weesgegroetjes prevelen om van deze taferelen te genieten.

3. De Spaanse paastradities zijn eeuwenoud

U denkt dat uw verre voorouders al vrolijk chocolade van de paasklokken weg hapten? Leef gerust verder in uw illusie, maar chocolade zoals wij die kennen bestaat helemaal nog niet zo lang. Dan gaan de Spaanse tradities al wat langer mee.

Koning Ferdinand III Spanje bevrijdde Spanje in de 13e eeuw vanonder het juk van de Moren. In het zog daarvan werden de eerste broederschappen opgericht. De processies waren een goede manier om Juan met de pet het paasverhaal bij te brengen. Later, tijdens de Contrareformatie, vormden ze een reactie op het sobere protestantisme. Het katholicisme koketteerde met een wat carnavalesker imago. En goed en intens leven, die filosofie past ook de Spanjaard als een handschoen.

Niet alleen de tradities zijn stokoud, ook sommige pasos gaan al enkele eeuwen mee. Het zegt veel over de devotie van de broederschappen dat ze hun rollend materiaal zo tiptop in orde hebben weten te houden. Na Pasen mogen de praaltronen weer een jaar stof vergaren achter slot en grendel.

4. Deelnemers aan de processies kunnen zich maar beter een fitnessabonnement aanschaffen

We gaan niet beweren dat de leden van een broederschap allemaal een resem spierballen bezitten à la Jean-Claude Van Damme. Meer zelfs, het gros zeult een cervezabuik mee om Usted tegen te zeggen. Maar toch: meelopen in zo’n stoet is zeker geen, euh, eitje. Toch niet voor de costaleros, de dragers van de praaltronen, loodzware bedden van hout, messing en zilver.

Want dat zijn soms kolossen van 5000 kilo. Zelfs de tanden van John Massis zouden zich er niet aan wagen. Soms zijn 250 struise mannen nodig om zo’n gevaarte door de straten te manoeuvreren. Op het ritme van eerdergenoemde fanfareriedeltje wiegen de costaleros voorwaarts. Dat is het mooie aan de broederschappen: notarissen en advocaten lopen er zij aan zij met dokwerkers, slagers en garagisten. Iedereen is gelijk.

Ze hebben vooraf goed geoefend, maar het blijft beulenwerk. Al zeker omdat het met Pasen best al warm kan zijn in Spanje. Niet zelden houden de costaleros elke tientallen meters een pauze. Hoe zou u zelf zijn?

5. Hun puntmutsen hebben niets met de KKK te maken

Krijgt u de indruk dat enkele ontsnapte leden van de Ku Klux Klan meelopen in processie? Wees gerust, hun capirotes, de witte habijten met puntmutsen, hebben niets te maken met een opstoot aan racisme of rechts radicalisme. De kappen stammen uit de tijd van de Spaanse Inquisitie. Wie toen een religieuze misdaad op z’n kerfstok had, moest zo’n puntmuts opzetten en rondwandelen door de straten. Het volk lachte hen uit,maar de zondaars konden zich tenminste wentelen in anonimiteit.

Anno 2019 symboliseren de capirotes boetedoening en de calvarietocht van Jezus. Vergezeld van dikke wolken van wierook trekken de kappendragers (ze worden nazerenos genoemd) door de straten met kaarsen in hun handen. Sommige wandelen blootsvoets, anderen dragen houten kruisen mee of zijn gekluisterd met kettingen.

6. Vrouwen rouwen om de dood van Jezus

Ook vrouwen wandelen mee in de processies. Al wagen ze zich niet aan de krachtpatserij uit puntje 5. In plaats daarvan rouwen ze om de dood van Jezus en dat tonen ze met hun kleding. Zo dragen velen een mantilla, een sluier van zwart kant met een hoge kam op de achterkant van het hoofd. Het is een constructie waar zelfs de kathedraal van Antwerpen jaloers op zou zijn. Sobere kleding is hoe dan ook essentieel tijdens de paasperiode. Zo gaf Alicante vorig jaar nog modevoorschriften aan de vrouwen die meeliepen in de processie van de stad. Zij mochten hun lippen niet rood stiften en geen rokjes boven de knieën dragen.

7. Een paraplu volstaat niet als het regent met Pasen in Spanje

Toegegeven, het klinkt als een boerenspreuk, zo’n oud gezegde dat Frank Deboosere zou meegeven aan het einde van z’n weerbericht. Maar het klopt wel: regen is een onoverkomelijke spelbreker bij de processies in Spanje. Sommige beelden zijn eeuwenoud en mogen niet nat worden. Bovendien nodigen de natte, glibberige straten uit tot een onfortuinlijke slippartij. Geen omstandigheden om antieke stukken door te sturen. Bij regen gaan de processies dan ook vaak niet door.

8. Uw weegschaal gaat afzien tijdens Pasen in Spanje

Tegenwoordig liggen er ook chocolade paaseitjes in de Spaanse winkels, maar het is geen lokale traditie zoals wij die in België kennen. Toch kan u uw dieet maar best inplannen op een ander moment.

De Spanjaarden houden van gezelligheid en daar hoort eten bij - veel en héérlijk eten. Families komen samen om een gigantisch feestmaal te nuttigen. Looksoep met een gebakken eitje is populair, net als zeevruchten, stokvisballetjes en gevulde paprika’s. Traditioneel eten de Spanjaarden geen of minder vlees tijdens de paastijd.

Ter vergeving van de zondes delen vele Spanjaarden zoetigheid uit tijdens de Heilige Week. Wie dat niet doet, zo luidt de volkswijsheid, kan het koninkrijk Gods wel op z’n buik schrijven. De leden van het broederschap graaien in hun barrigas, dikke buiken van samengebonden zakken snoep, en delen zuurstokken, geglaceerde appels, geroosterde amandelen en suikerspinnen uit.

En wat gedacht van volgende gerechten?

>>Torrijas. Alias de Spaanse versie van verloren brood: in melk en ei geweekte boterhammen die daarna in olijfolie gebakken worden en genereus besprenkeld met suiker of overgoten met honing. Soms maakt een gebrande suikerlaag het af. De beste torrijas vindt u in het Baskenland.

>>Pestiños. Kleine gebakjes van sesamdeeg, eerst gefrituurd en daarna geglazuurd met honing of suiker, soms op smaak gebracht met anijs of appelsien. Populair in heel Spanje, maar vooral in Andalusië.

>>Potaje de vigilisa. Een hartelijk stoofpotje van spinazie, kikkererwten en kabeljauw, traditioneel gegeten op Goede Vrijdag.

>>Mona de Pascua. De befaamde paascake, vooral befaamd in Catalonië en Valencia. Ringen van zoet brood, soms met (chocola) eieren erbovenop en versierd met gekristalliseerd fruit, kuikentjes, gekleurde veren en noem maar op. De traditie wil dat peter en meter de cake aan hun petekinderen geven.

>>Bueñelos. Een soort mini-smoutebollen van gefrituurd deeg, meestal besprenkeld met suiker. Vooral in de regio Valencia populair (dus ook aan de Costa Blanca), waar de hapjes met pompoen gemaakt worden.

>>Flores de Semana Santa. Letterlijk: paasbloemen. Het zijn zoete gebakken broodjes die qua vorm lijken op bloemen.

9. Elke stad heeft z’n eigen tradities

Heel Spanje viert Semana Santa - de grote metropolen als Barcelona en Sevilla, maar ook de kleine, schattige stadjes op het platteland. En overal houden ze er wel lichtjes andere gewoontes op na. De inwoners van het Andalusische Castilblanco de los Arroyos, bijvoorbeeld, steken poppen van stro in de fik. Die vertegenwoordigen Judas, de verrader van Jezus. In andere plaatsjes in Andalusië wandelen Romeinse soldaten mee in de processie.

In Verges, Girona, dansen vijf bewoners als skeletten een danse macabre, om ons er allen aan te herinneren dat we maar een tijdje hebben op de aardbol en we best ten volle kunnen genieten. Dat moeten we de inwoners van Léon niet vertellen. Zij houden op Witte Donderdag een massale kroegentocht. En wel om een notoir drinkebroer/hoerenloper uit de stad te herdenken die in 1929 werd overreden door een vuilniswagen toen hij stond te urineren tegen de stadsmuren.

Of wat gedacht van Málaga? In 1759 gingen de gedetineerden van de lokale gevangenis er zwaar aan het rellen toen ze te horen kregen dat de paasprocessie niet zou doorgaan. De reden voor de afgelasting: een uitbraak van de pest. Toegegeven, wij vinden dat geen onlogische reden, maar ga het vooral zelf uitleggen aan dat criminele zootje ongeregeld. Passons, de gevangen braken uit en droegen eigenhandig een beeld van Jezus door de straten, alvorens zich braaf terug in hun cellen aan te melden. Koning Karel III van Spanje was onder de indruk van hun discipline en besloot prompt twee dozijn gevangen vrij te laten. Tot op de dag van vandaag bestaat de traditie. Elk jaar krijgt een fortuinlijke gedetineerde op Heilige Woensdag clementie in Málaga.

10. De Costa del Sol is een prima uitvalsbasis om Semana Santa te ervaren

Zoals Mol-Ginderbuiten en Rozenberg bekvechten over wie nu de mooiste lichtstoet organiseert, zo gaat het debat in Spanje over de processies van Málaga en Sevilla. De twee Andalusische steden kunnen bogen op de beroemdste stoeten van het land. Tijdens die processies heerst een levendige festivalsfeer. Dat is helemaal anders dan de stoeten in het noorden, die veel ingetogener zijn.

De populariteit van Semana Santa in Sevilla en Málaga heeft evenwel een keerzijde: iedereen wil erbij zijn. De prijzen van hotels en appartementen schieten tijdens de paasperiode gezwind de hoogte in. Desondanks zijn alle kamers al een jaar voorheen volgeboekt.

Gelukkig moet u zich daarover geen zorgen maken als u zelf een woonst bezit aan de Costa del Sol. Of kiest u voor de Costa Blanca? Het zuiden van Spanje is niet enkel tijdens de Semana Santa een hemel op aarde. Ga met Gold Estates op zoek naar uw droomwoning en mogelijk viert u volgend jaar Pasen in Spanje. Onder de stralende zon, dat spreekt.